Sandra Gibson & Luis Recoder: Available Light | João Maria Gusmão & Pedro Paiva: Pipe |
De digitale revolutie heeft ons veel gebracht, maar dat ouderwetse analoge filmbeeld met zijn zinderende ‘kodakkleuren’ en levendige korrelstructuur is door nog geen enkele dvd of blue-ray geëvenaard. Geen wonder dat er nogal wat kunstenaars zijn die werken met de eigenschappen van analoog filmmateriaal en het toverapparaat waarmee dat ouderwetse medium tot leven wordt gewekt: de filmprojector. In EYE Amsterdam bezochten we vandaag een fijne expositie waarin voornamelijk ratelende 16 mm-projectoren en loop-kastjes de sfeer bepalen. Celluloid gaat over de fysieke kwaliteiten van 'echt' filmmateriaal, waarbij dat materiaal zelf het verhaal vormt in plaats van dat het de drager is van een narratief – pure film dus, geen cinema. Die restrictie blijkt niet voor elk werk in de expositie te gelden: Bending To Earth van Rosa Barba en publiekstrekker FILM van Tacita Dean zijn toch vooral verhalen op film – en daarmee wat ons betreft het minst interessant in dit kader. Veel spannender is Rosa Barba’s installatie waarin twee projectoren hun lenzen als in een dialoog op elkaar richten, met dramatisch schaduwspel (‘oerfilm’) tot gevolg. Of de projector van Sandra Gibson & Luis Recoder die een filmrol stukje bij beetje uitspuugt zodat een grote spaghettiberg aan beeldmateriaal ontstaat.
Gibson & Recoder tonen ook Available Light, de meest ‘pure’ manifestatie van film
in de expositie – en daarmee tevens het hoogtepunt ervan: drie projectoren die elk een
rol film afspelen waarop het beeld enkel en alleen is ontstaan door kortstondige
blootstelling van het filmnegatief aan licht, om het daarna meteen te
ontwikkelen. Het resultaat: zinderende, vibrerende kleurvlakken in rood/geel,
blauw/groen of grijs/lila. Alsof het oeuvre van Mark Rothko tot leven komt – maar dan op zijn kant (en met hier en daar
een vlek of kras.) De ruim twintig mooi opgestelde 16 mm-projecties van João Maria Gusmão & Pedro Paiva – feitelijk een
tentoonstelling van zichzelf – variëren van enkele minuten tot ruim een
kwartier. De kortste zijn het interessantste: registraties van schijnbaar
banale zaken die, omdat ze in extreme slow motion zijn
geschoten, heel bijzonder worden. In Ventriloquism staat
een sculptuur van de heilige Dionysius, zijn
afgehakte hoofd in zijn handen, naast een kruik waaruit een straal water (of
wijn?) spuit. In een ander fraai filmpje zien we een man en profile die
een sigaret rookt terwijl de achtergrond langzaam achter hem verschuift,
waardoor de in zijn donkere kroeshaar geverfde Magritte-pijp pas in tweede
instantie opvalt. Het mooist van deze miniatuurtjes, maar daar heten we dan ook Polderlicht
voor, vinden we de drie projecties op rij waarin groepjes TL-buizen in een wat
verwaaide lampenwinkel worden getoond: de normaal nauwelijks
zichtbare flikkering van de buizen is flink vertraagd, met hallucinerend
resultaat.